Bu ayki yazım birbiriyle alakası olmadığı düşünülebilecek birkaç bölümden oluşuyor. Kim bilir belki de ilgililerdir.

 

Filmler ve düşündürdükleri

 

Son zamanlarda ekonomik durum ve Covid nedeniyle profesyonel eğitimlere talep azalınca film ve dizilere olan ilgim arttı. İzlediklerimden buradaki konularımıza en yakın iki tanesinden bahsedeceğim.

 

Yukarı Bakma (Don’t Look Up)

 

Bilim insanları dünyaya yaklaşmakta ve önlem alınmazsa gezegenimizi yok edeceği kesin gibi olan bir kuyruklu yıldızı tespit ediyor ve dünyayı bu konuda uyarmak istiyorlar. Film onların en yukarıdan en aşağıya “bugün”ü yaşayan ve şahsi çıkarlarını ön planda tutan çeşitli yöneticiler tarafından susturulmaya çalışılmalarını anlatıyor. Halkın bu konuları hiç düşünmemesini ve her şeyin normal, hatta çok iyi olduğunu düşünmelerini sağlamak üzere çaba gösteren yöneticiler belki de dünyanın ve kendilerinin sonunu hazırlıyorlar. (Kopya vermiş olmayayım)

 

Outlander

 

Dünya Savaşı sonrasında İskoçya’da geçmiş ile ilgili araştırma yapan bir aileden Claire Rendall fantastik bir şekilde iki yüzyıl önceye gidiyor. Tarihini de vererek etrafındakileri İskoç Klan sisteminin neredeyse sonu olacak ve İngiltere’nin İskoçya’ya tamamen hakimiyetini sağlayacak Culloden Savaşı konusunda uyarmaya çalışıyor. Claire ne yaparsa yapsın, şahsi beka peşindeki Charles Edward Stuart ve maiyetindeki yöneticiler İskoç halkını her şeyin çok iyi gittiğine inandırıyor ve felakete sürüklüyor.

 

Bir de anı

 

1998 yılında Türkiye’nin önemli bir holdinginde faktoring ve leasing şirketlerinin genel müdürü olmuştum. Benden önceki genel müdür vekili herhangi bir şey yapılmazsa leasing şirketinin yıl sonunu çıkartamayacağı konusunda beni uyardı. Baktığımda hakikaten durumun öyle olduğunu gördüm. Danışabileceğim kişilerin tamamı, çalışanları bu konuda bilgilendirip canlarını sıkmamam gerektiğini söylediler. Bilmemeleri daha doğru olacaktı, böylece motivasyonları ve inançları azalmayacaktı.

 

Ben tam aksini yaptım. Bir toplantı düzenledim. Faktoring ve leasing çalışanlarının tamamına bu durumu anlattım. Tabi gördüm ki zaten hepsi her şeyi biliyordu. İnsanlar görüyor ama seslerini çıkartamıyordu. Her iki şirket çalışanlarının fikir ve çalışmaları ile leasing şirketini el birliği batmaktan kurtardık. Her ne kadar şirket şu anda yok ise de maddi sorunları ayrılmamızdan çok daha sonra yaşadı.

 

Biraz da ekonomi

 

Bilimsel ekonomi düşüncesine minimum değer verilen bu dönemde üç yalandan birisinden bahsetmek istiyorum (Yalan, kuyruklu yalan ve istatistik).

 

En güvenilir olduğunu düşünmemiz gereken kurumlarımızdan TÜİK verilerine baktım. TÜİK Tüketici Fiyatları ve Yurtiçi Üretici Fiyatları endekslerini yayınlıyor. Hepimizin ulaşabileceği veriler bunlar.

 

TÜİK verilerine göre 2003 yılı fiyatları 100 alınırsa tüketici fiyatlarında Ocak 2021 rakamı 513,30 Ocak 2022 rakamı ise 763,23 olmuş.

 

Yurtiçi Üretici fiyatlarında ise durum şöyle: 2003 rakamı 100 alınırsa Ocak 2021 rakamı 583,38 iken Ocak 2022 rakamı 1129,03 olmuş.

 

Bu rakamlar bana şu mesajları veriyor: (Elbette ben sadece iktisat mezunu bir üniversite hocasıyım. Kendimi hiç “ekonomist” olarak tanımlamadım.)

TÜİK’e göre Yurtiçi Üretici fiyatları son yılda % 93,53 artarken Tüketici fiyatlarının %48,69 artmış olması aradaki %44,84’lik farkın yakında yapılacak zamlarla telafi edileceği anlamına geliyor. Çünkü ekonominin devam edebilmesi için üretim maliyetlerinin artışının tüketiciye bir şekilde yansıtılması şart. Son 20 yılda ortaya çıkan toplam 1.1 Trilyon dolarlık dış ticaret açığı (ithalat - ihracat rakamı), Aralık 2021 verilerine göre günde yaklaşık 220 milyon dolarlık (6.793/31) gelir gider farkı ve katma değeri yüksek alanlara yapılmakta olan yatırımların neredeyse sıfır olan miktarı göz önüne HİÇ ALINMAZSA, sadece TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamları ile dolardaki durumun minimum şöyle olması beklenebilir: 2003 başındaki 1,656,389 TL kura göre Tüketici fiyat endeksine göre Ocak 2022 sonunda 14,37, Yurtiçi Üretici fiyatlarına göre ise 20,93 TL.

 

TÜİK rakamlarına güvenilerek ve dış ticaret verileri yok sayılarak yapılan bu çok basit hesap ve yukarıdaki veriler bana tünelde üzerimize gelen trenden kaçabilmek için gerekli tedbirleri almam gerektiğini söylemekte. Kendisinin, ailesinin ve ülkesinin gelecekteki ekonomik huzur ve güvenliğini düşünen herkes de aynısını yapacaktır.

 

Son zamanlarda duyduğum çok güzel bir söz ile bitireyim:

 

“Kazananlar hatalarından ders alır ve geleceğe odaklanır. Kaybedenler ise geçmişe odaklanır ve hatalar için sürekli birilerini suçlar.”