Yılsonu yaklaştıkça şirketlerin gözden geçirmesi gereken en önemli unsurlardan biri, stok yönetimidir. Bu yazımızda stok yönetiminin önemi ve çeşitli yaklaşımlarla stratejik dengenin nasıl kurulabileceğini ele alıyoruz.

Günümüz işletme dünyasında nakit kadar değerli bir kavram varsa, o da “stok yönetimi”dir. Şirketlerin bilanço kalemlerinde genellikle sessizce duran bu varlık grubu, aslında işletmenin nabzını tutan en kritik göstergelerden biridir. Çünkü stoklar, sadece depoda duran mallar değildir; aynı zamanda işletmenin nakit akışının, üretim planlamasının ve finansal sağlığının bir yansımasıdır.

Stok, sadece mal değildir; stratejidir.
Birçok işletme stokları “gerektiğinde kullanmak için elde tutulan ürünler” olarak görür. Oysa modern finans yönetimi açısından stok, bir yatırım kalemidir. Stoka bağlanan her lira, aslında işletmenin sermayesinin bir kısmını üretim veya satıştan uzaklaştırmak anlamına gelir. Bu nedenle stok yönetimi, basit bir depo faaliyeti değil, doğrudan nakit yönetimiyle ilgilidir.
Aşırı stok, işletmeyi finansal olarak boğarken; yetersiz stok, satış kayıplarına ve müşteri memnuniyetsizliğine yol açar. Dolayısıyla doğru stok miktarını belirlemek, bir “denge sanatı”dır.


Stok tutmanın maliyeti sadece ürünün satın alma fiyatı değildir. Bu maliyetleri dört ana başlıkta toplamak mümkündür:
- Finansman maliyetleri: Stoka bağlanan sermaye, kredi maliyetini veya alternatif yatırım getirisini temsil eder.
- Depolama maliyetleri: Depo kirası, işçilik, sigorta, enerji giderleri gibi doğrudan maliyetlerdir.
- Bozulma ve eskime maliyetleri: Özellikle kimya, gıda, kozmetik veya teknoloji sektörlerinde stokun zamanla değer kaybetmesi önemli bir risktir.
- Fırsat maliyetleri: Stok fazlalığı nedeniyle kaçırılan yeni yatırım veya üretim fırsatları da görünmeyen bir maliyettir.

Finansal analizde stok devir hızının önemi
Bir işletmenin stok yönetimini analiz etmenin en pratik yollarından biri stok devir hızı oranına bakmaktır.
Stok Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stok
Bu oran, işletmenin stoklarını ne kadar sürede nakde çevirdiğini gösterir. Düşük devir hızı, stokların uzun süre depoda beklediğini ve sermaye verimliliğinin düşük olduğunu işaret eder. Ancak çok yüksek devir hızı da risklidir; çünkü bu durumda işletme “stok yetersizliği” nedeniyle sipariş kaçırma riskiyle karşı karşıya kalabilir.

Teknoloji destekli stok kontrolü
Dijitalleşen dünyada stok yönetimi artık manuel takipten çıkıp, entegre yazılımlar aracılığıyla yürütülüyor. ERP sistemleri, barkod ve RFID teknolojileri, bulut tabanlı stok takibi gibi araçlar, hem doğruluk hem de hız kazandırıyor.

Örneğin bir üretim işletmesinde, ham madde stok seviyesinin otomatik olarak üretim planı ve satın alma departmanına yansıtılması, stok fazlası veya eksikliğini önlemede kritik rol oynar. Ayrıca yapay zekâ destekli tahminleme sistemleri, geçmiş satış verileriyle gelecek talebi öngörerek daha isabetli stok planlaması yapılmasını sağlar.

Stratejik yaklaşım: ABC analizi ve Just-in-Time (JIT)
Stok yönetiminde tek bir reçete yoktur. Ancak bazı stratejik yaklaşımlar, tüm sektörlerde geçerliliğini korur:
- ABC Analizi: Stok kalemlerini önem derecesine göre sınıflandırır.
A grubu: Toplam değerin %70–80’ini oluşturan, sayıca az ama kritik ürünler.
B grubu: Orta öneme sahip ürünler.
C grubu: Değeri düşük, ancak sayıca fazla ürünler.
Böylece işletme kontrol kaynaklarını A grubu ürünlerde yoğunlaştırabilir.
- JIT (Tam Zamanında Üretim): Özellikle otomotiv ve elektronik sektörlerinde kullanılan bu yöntem, stok maliyetini minimize etmek için üretimi doğrudan talep doğrultusunda gerçekleştirir. Ancak bu sistemin başarılı olabilmesi için tedarik zincirinin kusursuz işlemesi gerekir.

Yönetimsel bakış: Fire, kayıp ve değer düşüklüğü

Stok yönetimi sadece miktar değil, kalite ve kayıt doğruluğu ile de ilgilidir. Fire oranları, üretim sürecinde kabul edilebilir sınırların üstüne çıkarsa hem maliyetleri şişirir hem de verimliliği düşürür. Bu nedenle düzenli stok sayımları, fiili ve muhasebe kayıtlarının karşılaştırılması (stok mutabakatı) yapılmalıdır.

Ayrıca stok değer düşüklüğü karşılığı, muhasebede sıkça göz ardı edilen ama önemli bir kalemdir. Özellikle satılamayan, kullanımı azalan veya bozulma riski taşıyan ürünlerde bu karşılıklar zamanında ayrılmalıdır. Aksi halde bilançoda gerçeğe aykırı bir “varlık şişkinliği” oluşur.

Stok yönetimi bir kültürdür. Stok yönetimi sadece sayım ve kayıt işi değil; kurumun genel finansal disipliniyle doğrudan bağlantılı bir süreçtir. Stokların etkin yönetildiği işletmelerde, nakit akışı daha öngörülebilir, üretim planlaması daha verimli ve müşteri memnuniyeti daha yüksektir.
Bir finans yöneticisinin gözünden bakıldığında, stokların “hareketli bir varlık” olduğu unutulmamalıdır. Her stok kalemi, doğru yönetilmediğinde bir maliyet merkezi, ama doğru stratejiyle ele alındığında bir kârlılık aracıdır.