Ekonomi gazeteciliği her dönemde zordu. Ama bu dönemde her zamankinden daha da karmaşık bir hal aldı. Her alanda olduğu gibi, ekonomi gazeteciliği de dönüşüyor. Çünkü ekonomi sadece ekonomiden ibaret değil. EKOMETRE Gazetesi de bu dönüşümü sağlayabilmiş ki, 21 yıla sığan güçlü bir birikim ve öngörü ile yoluna devam edebiliyor. Yerelden ulusala, ulusaldan globale her noktadan bir parça bulunabildiğimiz gazetemizde yer almaktan mutluluk ve gurur duyuyorum.  Yazılarımda ekonomiyi zaman zaman bir hikayeyle, bazen bir teoremle, bazen de günlük olaylarla resmetmeye çalışıyorum. Her noktadan bir parça bulabildiğimiz bu mecrada bütünün içindeki parça olmak çok keyifli.. Bütünlüğümüz daim olsun…

Orta Vadeli Program (OVP) 5 Eylül 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Geçen sene yayımlanan Yeni Ekonomi Programı’ndan (YEP) biraz daha gerçekçi senaryolar ve hedefler içerdiğini söyleyebiliriz. Aslında bu programlar uygulayıcıların, karar alıcıların sistematik bir bütünlük içinde belirledikleri hedefleri içerir. Çoğunlukla da bu hedefler tutmaz. YEP’e göre daha gerçekçi olarak yorumladığımız bu programı gerçekçi bulduğumuz anlamı çıkmamalıdır. Örneğin; on yıllardır enflasyon hedefimiz %5, işsizlik oranı hedefimiz de tek haneli rakamlar olagelmiştir. Ama ekseriyetle de bu oranlar görülememiştir.  Gelelim OVP’nin içeriğine… Öncelikle programın ana hedefinde ‘büyüme’ olduğunu belirtelim. 2021’de %9, 2022’de %5, 2023’de %5,5, 2024’de de %5,5 büyüme öngörülmüştür. Bu büyümeyi de cari açığı fazla vermeden, ihracat ağırlıklı, katma değerli ürünlerin üretimi ile yakalamak ana hedef olmuştur.

Enflasyon tarafına baktığımızda bu yılı %16,2 ile bitirmek öngörülüyor. Önümüzdeki sene tek hane hedeflenmiş: %9,8… Sonrası %8, 2024 de %7,6’lık bir enflasyon programın içinde yer almaktadır. Geçen seneki YEP %5’in altını da öngörüyordu. Ama malum emtia fiyatlarındaki Dünya genelindeki artış enflasyon beklentilerini de yukarı çekmiş durumdadır. Emtia fiyatlarına ayrı bir parantez açmakta fayda görüyorum. Dünya genelinde tüm hammaddeler, ara mallarında fiyat artışları gözlemleniyor. Bunda biraz da pandeminin kapanma döneminden hızlı çıkışın etkisi var. Geciken-ertelenen tüketim harcamaları, bir anda üretimin açılması ile arz yetersizliği her alanda fiyat artışını beraberinde getirdi. 2022’de ise bu seyrin yavaşlayacağını tahmin ediyoruz. Enflasyonda düşüş değil, enflasyon hızında düşüş beklentimiz olduğunu vurgulayalım. Bu vurgu da OVP’nin beklentileri arasında yer alıyor.

Programda önceki dönemlerde pek rastlanmayan bir unsurun altı kalın çizgilerle çizilmiş: Yeşil Dönüşüm… OVP’nin içinde en çok dikkatimi çeken ve hedeflere ulaşmasını en çok arzuladığım nokta bu… Değişen dünyada üretimin çevresel faktörler göz önüne alınarak yapılması gerektiği vurgulanıyor. Yeşil Organize Sanayi Bölgeleri’nin oluşturulması, sertifikalandırılması, ihracatta yeşil dönüşümün katma değer yaratacağı belirtiliyor. Yani aslında yeni bir sanayi devriminin yeşil dönüşümle olması gerektiği ifade ediliyor. Bu noktada kredi ve teşvik mekanizmalarının devreye gireceği programda yer bulmuş. Bu dönüşüm öyle veya böyle gerçekleşmek zorunda. Özellikle ihracatta son yıllarda çevresel faktörler dikkate alınır oldu. Yeşil fabrikalar bir adım öne geçti. Avrupa Kalkınma Bankası sadece bu tür yatırımlar için kaynak musluğunu fazlası ile açık tutuyor. Sanayide, ticarette, ulaşımda, tarımda bu yeşil dönüşüm gerçekleşirse ve buna uygun insan kaynağı yetiştirilirse OVP’nin en büyük başarısının bu olacağı kanaatindeyim.

OVP’de dikkat çekici bir nokta da Dijital Lira vurgusu… Merkez Bankamız bünyesinde başlatılan bu çalışma, programın sonuna kadar yasal düzenine oturacaktır. Finansal dönüşüm açısından son derece önem arz eden bu konunun da yakın zamanda pilot uygulamalarının başlayacağını tahmin ediyoruz.

İstihdam tarafına baktığımızda OVP’nin hiçbir döneminde tek haneli rakamlar öngörülmemiş. En düşük olarak 2024 yılı %10,9 olarak karşımıza çıkıyor. Tabi işsizliğin bu noktaya inmesi için her yıl en az 1,2 milyon yeni istihdam oluşturulması gerektiğini de hatırlatalım.

Cari açığı azaltmak için turizm konusuna özel bir anlam yüklenen bir programla karşı karşıyayız. Turizmin 12 aya çıkarılması ve ülke geneline yayılması hedefleniyor. E-ticaretin, e-ihracatın güçlendirilmesi, uzak ülkelere ihracatın teşvik edilmesi, Eximbank’ın yeniden yapılandırılması gibi hedefler bulunuyor.

Sonuç olarak, Orta Vadeli Program 2024 yılı sonuna kadar hedeflerini belirlemiş durumda. Bu süre zarfında özellikle kamuda tasarruf seferberliği de programın içine konulmuş. Programın seçim dönemine denk geliyor olması, tasarruf noktasında pek hedeflenen noktalara gelir izlenimi uyandırmasa da, değişen dünyada mutlaka revizeler yapılacaktır. Daha geçen sene açıklanan YEP dahi şimdiden gerçekçi görünümünü kaybetmişken OVP’nin önümüzdeki aylarda ne denli tutarlı olabileceği soru işareti barındırıyor.

Konudan biraz uzaklaşacak olsak da, finansal okuryazarlık noktasına katkı sağlamak için şu vurguyu yineleyelim. ‘Enflasyon düştü’ şeklindeki bir söylem fiyatlar genel seviyesindeki düşüşe işaret etmez. Yani x ürününün fiyatı azalmaz. ‘Enflasyon düştü’ söylemi aslında enflasyon hızında yavaşlama var şeklinde okunmalıdır. Yani Geçen sene 100 TL olan bir ürün, bu sene 150 TL ise, seneye aynı dönemde 170 TL olursa, enflasyon düştü denmez, enflasyon hızında düşüş var denir. Son çeyrekte baz etkisi ile enflasyon hızında düşüş göreceğiz. Hatırlatmak istedim.