Bu yazıyı kaleme aldığımızda seçimlerin ikinci tura kaldığı bilgisi netleşmişti. 14 Mayıs seçimleri öncesindeki ticari hayattaki sıkışıklık, ikinci tura kadar da devam edeceğe benziyor. TCMB ihracatçılara kullandırdığı uygun faizli reeskont kredilerini durdurdu. İhtiyaç kredilerinde limit 70.000,00 TL’yi geçmiyor. Taşıt ve konut kredilerinde 300 Bin TL’yi geçen kredi kullanımı ile karşılaşmıyoruz. Ticari krediler durma noktasına geldi.

Seçimler tamamlandıktan sonra bir an evvel, yeni ekonomi yönetiminin normalleşme adımlarını hızlandırması gerekiyor. Çünkü bu sıkılaştırmaların sürdürülebilir olma ihtimali çok düşük görünüyor. Ticari hayatı alt üst eden asıl sorun, döviz kurunda alış ve satış arasında en az 2 liralık fark olması. Merkez Bankasının her gün açıkladığı gösterge niteliğindeki kurlarda bu fark yokken, bankaların ve serbest piyasanın işlemlerinde görülmedik bir makasla karşılaşıyoruz. Hammadde alımlarını dövize endeksli yapan şirketlerde bu sorun gittikçe artıyor. Dövizle ödeme yapmak yasak. TL karşılığı ödemede de teamül, merkez bankası satış kuru ile işlem yapmaktan geçiyor. TCMB’nin açıkladığı USD kuru örneğin 19,68 iken bankadaki kur 21,70’lerde… Bu durumda tedarikçi haklı olarak piyasadaki kurdan işlem yapılmasını talep ediyor. Alış yapacak firma, bunu ya fiyatlarına yansıtacak, ki bu da enflasyon demek, ya da aktif dinlenmeye geçerek bir süre üretimi, ticareti durduracak. Bu da arz azalması nedeniyle yine enflasyonu tetikleyecek.

Hele bir de bu makasa takılan taraf ihracatçı ise tamamen bir çıkmazın içinde oluyor. Gelen ihracat bedelini TCMB’ye satmak zorunda… TCMB’nin açıkladığı döviz kuruna mecbur… Ama hammaddesini alırken ihracat bedeli bozum kurundan en az 2 lira fazla bir kurla karşılaşıyor. Bu kıskaç, ticari hayatımızda örneği görülmemiş bir kaosa sebep oluyor. İhracatçı bu farkı fiyatına yansıtamıyor. Sipariş kaçıyor, döviz girdisi azalıyor, istihdam şimdilik yavaşlıyor. (Ki böyle giderse azalacak.)

Diğer yandan bankalardan nakit döviz çekimlerinin belli sınırlar dâhilinde karşılandığını görüyoruz. Bu da ikili kur sistemini körüklüyor. Makas kapanmıyor.

Tabela ile gerçek arasında hem faiz, hem kur, hem enflasyon bağlamında farklar büyüyor. Politika faizi tabelada düşük, gerçekte faiz yüksek… Enflasyon tabelada nispeten düşük, gerçekte çok yüksek… Döviz kuru tabelada düşük, piyasada çok yüksek…

Peki, döviz alış ve satış arasındaki fark neden bu kadar büyük, neden makas açık? TCMB bankalara her gün yapacakları işlemlere dair belli bir kote uygulamaya başladı. Bunu aşmamaları için ‘tavsiyede’ bulunuyor. Makasın sebebi bu… Yeniden normale dönmek ve makasın kapanması için ya koteler genişletilecek ya da tamamen kaldırılacak… Başka bir çözümü bulunmuyor.

Döviz kurundaki nispeten yatay-yukarı artış ihracatçıların fiyat tutturmasını zorlaştırıyor. Temmuz ayında asgari ücretteki muhtemel artış sonrası, kurlar en az %25 artmazsa ihracatçı dükkânı kapatır. Bu maliyetlerle rekabet etme ihtimali kalmaz. Kur artarsa da, asgari ücretin artışı sadece 2 ay fayda sağlar. Sonrasında enflasyon karşısında erir, biter… Dolayısıyla, önümüzdeki dönemde acı reçete bir yerlere çıkacak. Hangi kesimi etkileyeceğini 3. Çeyrekte net olarak göreceğiz.

Bir tabela vardır, hatırlarsınız. Kırmızı ‘Y’ ile gösterilir ve altında da şöyle yazar: ‘Yangında İlk Kurtarılacak Malzeme’

Makas da işte şu an tam olarak böyle… Makas kesmiyor, kapanması lazım.