Geçen sene TCMB’nin politika faiz oranlarında tam sekiz defa değişikliğe gittiği istisnai bir dönemi yaşamıştık. Daha önce bu denli sık değişikliğin yaşandığı dönem hatırladığım kadarıyla en azından son 11 yıldır hiç yaşanmamıştı. 2021’de ise ilk yarıyı bitirmeye yakın olduğumuz şu dönemlerde henüz sadece bir defa faiz değişikliği yaşadık. Aslında çok sık yapılan değişimler, belki de gecikmiş alınan kararların telafisi olarak karşımıza çıkıyor. Faizi indirme ya da arttırma noktasında zamansız atılan adımlar beraberinde hızlı bir değişimi getiriyor. Bu hızlı değişimden sonra da normalleşme daha küçük adımlarla gelmek durumunda kalıyor. Faiz kararlarında en önemli belirleyici Türk Lirası’nın değerindeki değişime verilen düzeltici tedbir olarak karşımıza çıktı. Şimdi karşımızda yine enflasyon-faiz-kur üçgeni duruyor. Dik açılı bir üçgen ve 90 derecelik bölümün adı, kur… Faiz indirimi beklentisinin önündeki en büyük engel işte bu dik açının gittikçe geniş açıya dönme korkusu… TCMB Başkanı’nın en son yaptığı açıklamalarda faizde asıl belirleyicinin enflasyon olduğunu görüyoruz. Enflasyonun altına inmeyecek bir faiz politikasının ‘yeni politika’ olduğunu anlıyoruz. Her ne kadar kur konusu faiz kararında pek dillendirilmese de üçgenin geniş açıya dönmesinden endişe edildiği aşikardır. TÜİK enflasyonu Mayıs 2021’de yıllık %16,59 olarak açıkladı. Bir önceki aya göre düşüş yaşandı. Peki %19 olan politika faizi, hangi noktadaki enflasyondan sonra indirilecek. Yani başka bir deyişle TCMB ne zaman faiz indirecek? Bunun için iki tarih öngörümüz var. Ya 21 Ekim 2021 ya da 18 Kasım 2021… Bu iki tarihten birinde ya da her ikisinde faiz indirimi bekliyoruz. Bu iki tarih TCMB’nin her ay yapacağı toplantı tarihlerine denk geliyor. Peki her ay toplantı varsa, neden daha önce değil de Ekim ya da Kasım ayında faiz indirimi bekliyoruz? Neden daha önce değil?
Haziran 2021 enflasyonunda da bir miktar düşüş göreceğiz. Ama hala yıllık enflasyon %16’larda kalacak. Temmuz-Ağustos-Eylül’de ise düşme değil, yatay ve belki de bir miktar yukarı bir eğri ile karşılaşacağız. Yani Eylül ayında yıllık enflasyon hala %16,50 - %17,50 arasında bir yerde olacak. Bunu nereden biliyoruz? Yıllık baz etkisinden yola çıkarak ve TÜİK’in enflasyon hesaplama modeli dikkate alarak tahmin ediyoruz. Ekim ayı enflasyonu ise kayda değer düşüşün başlayacağı dönem olacak. Yani Kasım ayının ilk haftası açıklanacak olan Ekim ayı enflasyonu faizleri indirmek için TCMB’ye done verecek. İşte bu yüzden 3 Kasım 2021’de açıklanacak Ekim ayı enflasyonunun ya öncesindeki toplantıda ‘önden yüklemeli’ bir faiz indirim kararı, ya da sonraki toplantıda ‘takip modeli’ faiz indirimi gelecektir. Eğer bahsettiğimiz bu iki tarih öncesinde bir faiz indirim kararı gelirse, işte o zaman dik açılı olarak nitelendirdiğimiz üçgen geniş açıya döner. İşte o zaman da geçen sene gördüğümüz sık faiz değişikliğinin başlaması kaçınılmaz olur. Telafi maliyeti de hızla artar. Faiz indirim beklentimizin olduğu tarihlere henüz 4-5 aylık bir süreç var. Bu süreçte TCMB piyasayı buna alıştırabilir. Kur şoklarını bir nebze olsun kontrol altında tutabilir. Rezervlerini bu şoka karşı hazırlayabilir. İletişim tekniği ile piyasayı hazırlayabilir. Tabi tüm bu analizleri jeopolitik ve siyasi ‘ceteris paribus’ varsayımına göre yapıyoruz. Yani her şeyin normal gideceği bir senaryoya göre atılabilecek adımları varsayıyoruz.
Borsadaki yabancı payı 2019’da %66 iken bugün %42’lere düştü. Yani yabancı yatırımcı hızla çıkıyor. İşte bu üçgenin dış açılarında yer alan sorunlarından biri bu. Yabancı yatırımcının geri dönmesi kur üzerinde rahatlatıcı etki yapacak, faiz kararlarının alınmasında da daha öngörülebilir adımlar atılabilecektir.
Baz etkisinden yola çıkarak tahmin ettiğimiz dönemi mercek altına alalım:
TÜFE
2020-GERÇEKLEŞEN-AYLIK
TÜİK Tarzı Tahminimiz (Aylık)
TÜİK Tarzı Tahminimiz (Yıllık)
Haziran
1,13
0,92
16,38
Temmuz
0,58
0,79
16,59
Ağustos
0,86
0,94
16,67
Eylül
0,97
0,78
16,48
Ekim
2,13
0,92
15,27
Kasım
2,3
0,88
13,85
Aralık
1,25
0,81
13,41
Henüz yaşanmamış bir dönemin enflasyon tahminini, yukarıda da belirttiğimiz gibi baz etkisi ve TÜİK tarzı hesaplama modeline dayanarak yapıyoruz. Görüldüğü üzere yıllık enflasyondaki düşüş beklentimiz Ekim ayıyla birlikte başlıyor.
Sonuç olarak; şu anda dik açı olarak gördüğümüz ve 90 derecelik açıya kur sorunsalını koyduğumuz bu üçgenin geniş açıya mı, dar açıya mı döneceğini önümüzdeki aylar gösterecek. ‘Dar açıya’ dönerse, borsadaki yabancı da artmış olacak, istikrar da sağlanmış olacaktır. Olur da ‘geniş açıyla’ karşılaşırsak, o zaman üçgen bir kenara daha ihtiyaç duyup, dörtgen modeline dönecek ve geçen sene olduğu gibi daha maliyetli, daha sık değişen para politikası kararları ile karşı karşıya kalacağız. İşte buna da Ekonominin Geometrisi diyoruz.
Yorum Ekle
Yorumlar
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
Yılmaz Velioğlu
Ekonominin Geometrisi
Geçen sene TCMB’nin politika faiz oranlarında tam sekiz defa değişikliğe gittiği istisnai bir dönemi yaşamıştık. Daha önce bu denli sık değişikliğin yaşandığı dönem hatırladığım kadarıyla en azından son 11 yıldır hiç yaşanmamıştı. 2021’de ise ilk yarıyı bitirmeye yakın olduğumuz şu dönemlerde henüz sadece bir defa faiz değişikliği yaşadık. Aslında çok sık yapılan değişimler, belki de gecikmiş alınan kararların telafisi olarak karşımıza çıkıyor. Faizi indirme ya da arttırma noktasında zamansız atılan adımlar beraberinde hızlı bir değişimi getiriyor. Bu hızlı değişimden sonra da normalleşme daha küçük adımlarla gelmek durumunda kalıyor. Faiz kararlarında en önemli belirleyici Türk Lirası’nın değerindeki değişime verilen düzeltici tedbir olarak karşımıza çıktı. Şimdi karşımızda yine enflasyon-faiz-kur üçgeni duruyor. Dik açılı bir üçgen ve 90 derecelik bölümün adı, kur… Faiz indirimi beklentisinin önündeki en büyük engel işte bu dik açının gittikçe geniş açıya dönme korkusu… TCMB Başkanı’nın en son yaptığı açıklamalarda faizde asıl belirleyicinin enflasyon olduğunu görüyoruz. Enflasyonun altına inmeyecek bir faiz politikasının ‘yeni politika’ olduğunu anlıyoruz. Her ne kadar kur konusu faiz kararında pek dillendirilmese de üçgenin geniş açıya dönmesinden endişe edildiği aşikardır. TÜİK enflasyonu Mayıs 2021’de yıllık %16,59 olarak açıkladı. Bir önceki aya göre düşüş yaşandı. Peki %19 olan politika faizi, hangi noktadaki enflasyondan sonra indirilecek. Yani başka bir deyişle TCMB ne zaman faiz indirecek? Bunun için iki tarih öngörümüz var. Ya 21 Ekim 2021 ya da 18 Kasım 2021… Bu iki tarihten birinde ya da her ikisinde faiz indirimi bekliyoruz. Bu iki tarih TCMB’nin her ay yapacağı toplantı tarihlerine denk geliyor. Peki her ay toplantı varsa, neden daha önce değil de Ekim ya da Kasım ayında faiz indirimi bekliyoruz? Neden daha önce değil?
Haziran 2021 enflasyonunda da bir miktar düşüş göreceğiz. Ama hala yıllık enflasyon %16’larda kalacak. Temmuz-Ağustos-Eylül’de ise düşme değil, yatay ve belki de bir miktar yukarı bir eğri ile karşılaşacağız. Yani Eylül ayında yıllık enflasyon hala %16,50 - %17,50 arasında bir yerde olacak. Bunu nereden biliyoruz? Yıllık baz etkisinden yola çıkarak ve TÜİK’in enflasyon hesaplama modeli dikkate alarak tahmin ediyoruz. Ekim ayı enflasyonu ise kayda değer düşüşün başlayacağı dönem olacak. Yani Kasım ayının ilk haftası açıklanacak olan Ekim ayı enflasyonu faizleri indirmek için TCMB’ye done verecek. İşte bu yüzden 3 Kasım 2021’de açıklanacak Ekim ayı enflasyonunun ya öncesindeki toplantıda ‘önden yüklemeli’ bir faiz indirim kararı, ya da sonraki toplantıda ‘takip modeli’ faiz indirimi gelecektir. Eğer bahsettiğimiz bu iki tarih öncesinde bir faiz indirim kararı gelirse, işte o zaman dik açılı olarak nitelendirdiğimiz üçgen geniş açıya döner. İşte o zaman da geçen sene gördüğümüz sık faiz değişikliğinin başlaması kaçınılmaz olur. Telafi maliyeti de hızla artar. Faiz indirim beklentimizin olduğu tarihlere henüz 4-5 aylık bir süreç var. Bu süreçte TCMB piyasayı buna alıştırabilir. Kur şoklarını bir nebze olsun kontrol altında tutabilir. Rezervlerini bu şoka karşı hazırlayabilir. İletişim tekniği ile piyasayı hazırlayabilir. Tabi tüm bu analizleri jeopolitik ve siyasi ‘ceteris paribus’ varsayımına göre yapıyoruz. Yani her şeyin normal gideceği bir senaryoya göre atılabilecek adımları varsayıyoruz.
Borsadaki yabancı payı 2019’da %66 iken bugün %42’lere düştü. Yani yabancı yatırımcı hızla çıkıyor. İşte bu üçgenin dış açılarında yer alan sorunlarından biri bu. Yabancı yatırımcının geri dönmesi kur üzerinde rahatlatıcı etki yapacak, faiz kararlarının alınmasında da daha öngörülebilir adımlar atılabilecektir.
Baz etkisinden yola çıkarak tahmin ettiğimiz dönemi mercek altına alalım:
TÜFE
2020-GERÇEKLEŞEN-AYLIK
TÜİK Tarzı Tahminimiz (Aylık)
TÜİK Tarzı Tahminimiz (Yıllık)
Haziran
1,13
0,92
16,38
Temmuz
0,58
0,79
16,59
Ağustos
0,86
0,94
16,67
Eylül
0,97
0,78
16,48
Ekim
2,13
0,92
15,27
Kasım
2,3
0,88
13,85
Aralık
1,25
0,81
13,41
Henüz yaşanmamış bir dönemin enflasyon tahminini, yukarıda da belirttiğimiz gibi baz etkisi ve TÜİK tarzı hesaplama modeline dayanarak yapıyoruz. Görüldüğü üzere yıllık enflasyondaki düşüş beklentimiz Ekim ayıyla birlikte başlıyor.
Sonuç olarak; şu anda dik açı olarak gördüğümüz ve 90 derecelik açıya kur sorunsalını koyduğumuz bu üçgenin geniş açıya mı, dar açıya mı döneceğini önümüzdeki aylar gösterecek. ‘Dar açıya’ dönerse, borsadaki yabancı da artmış olacak, istikrar da sağlanmış olacaktır. Olur da ‘geniş açıyla’ karşılaşırsak, o zaman üçgen bir kenara daha ihtiyaç duyup, dörtgen modeline dönecek ve geçen sene olduğu gibi daha maliyetli, daha sık değişen para politikası kararları ile karşı karşıya kalacağız. İşte buna da Ekonominin Geometrisi diyoruz.