Dolar/TL paritesinde bir süredir HHSD (Hemen Hemen Sabit Dolar)  rejimi olarak adlandırdığım bir fotoğrafla karşı karşıyayız. Dünya yansa kur değişmiyor. Dolar değişmiyor, ama diğer para birimleri asansör gibi bir iniyor, bir çıkıyor. Tabi bu durumda olan ihracatçıya oluyor? Neden? İthalatın çoğunluğu USD bazında yapılıyor. İhracatta ise EURO’nun ağırlığı var. USD/TL sabit kalıyor, ama dolar endeksi artınca EURO/TL otomatik olarak düşüyor. GBP’de de aynı durum geçerli. Dolayısıyla Kıta Avrupa’sı ve İngiltere’ye ihracat yapanların gözü son zamanlarda USD/TL paritesinde değil. Onları asıl ilgilendiren Dolar Endeksi… Peki nedir bu ismi dahi janjanlı olan Dolar Endeksi?

Dolar endeksi ilk kez  Bretton Woods anlaşması  ile 1944 yılında ortaya çıkmış. Bretton Woods anlaşması ile ülke para birimleri dolar karşısında sabitlenmiş. Doların değeri ise altın üzerinden 1 ons altın 35 dolar olacak şekilde tespit edilmiştir. Bu sabit kur sistemi yerini daha sonradan serbest kur sistemine bırakmıştır. 1973'ten beri süregelen serbest kur sistemi ile doların diğer para birimleri karşısındaki değeri dolar endeksi ile hesaplanmaya başlanmıştır. Dolar endeksinde 6 ana para birimi vardır. Bu para birimleri; Euro, Yen, Pound, Frank, İsveç Kronu ve Kanada Doları'dır. Dolar endeksi doların bu 6 para birimi karşısındaki geometrik ortalaması alınarak hesaplanır.

2 Şubat 2023’de Dolar Endeksi (DXY) 100’dü… 9 Mart’da endeks 105,9’u gördü. 2 Şubat’da USD/TL 18,83’dü, EUR/TL 20,77’ydi,GBP/TL ise 23,35’i görmüştü.

Gelelim 9 Mart’a… Dolar endeksi yükseldi, 106’ya yaklaştı. USD/TL çok değişmedi 18,90 civarında dolandı. Euro / TL ise dolar endeksinden mütevellit 19,95’e geldi… Şubat başı 20,77 iken 19,97’ye düştü. GBP de bundan nasiplendi. 22,50’lere geldi. 23,35’den 22,50’lere… Olan ihracatçıya oldu.

Normalde, dolar endeksindeki artıştan kaynaklı bizde USD/TL’nin en kötü 19,50’leri geçmesi gerekirdi. Doğrusal artış olsa 19,90’lar olacak da ben insaflı davranıyorum. Ama tabi biz HHSD sistemine kafayı taktığımız için doları tuttuk.  Doları tuttuğumuz için EUR ve GBP düştü… Eğer dolar konusunda bu kadar inatçı davranmasak diğer para birimleri de artmış olacaktı.

Sürekli yazıyorum. İşçilik maliyetleri en az %50 arttı, enerji fiyatları uçtu, hammadde fiyatları bir dargın bir barışık, ihracatçıya sağlanan avantajlı kredi türü olan TCMB reeskont kredileri durduruldu.(Sadece deprem bölgesindeki şirketlere kullandırılıyor.) EYT ile bir dünya tazminat yükü şirketlere bindi. Kurumlar vergisinde şirketler aleyhine ek düzenlemeler geldi. Ama (Hemen Hemen Sabit Dolar)  Rejimi ile birlikte ne oldu? İhracatçının geliri olan para birimi düştü, hammaddesine bağımlı olan döviz birimi yatay-yukarı yaptı, TL ödemeleri yukarıda saydığım etmenlerle arttı. Peki ihracatçı nasıl fiyat tutturacak? Forward olarak adlandırdığımız hedge enstrümanı da neredeyse rafa kalktı. Çünkü bankalara bu enstrümanla ilgili getirilen düzenleme ile kibarca işlem yapmayın dendi.

Sonuç; Dolar Endeksi (DXY) Türk İhracatçısı için takip edilmesi gereken en önemli enstrüman oldu. Dolar Endeksinin mümkün olduğunca düşmesi HHSD rejiminde ihracatçının işine yarayacaktır. Bu tür kısaltmalarla tanımlama yapmayı çok sevdim. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere, kendinize iyi bakın.(KİB)