İngiltere Haziran 2016’da yaptığı referandumla, Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı almıştı. AB ile yapılan mutabakatla 2 yıl sonra birlikten ayrılacaklardı. Bu süreçte, Başbakan David Cameron yerini Theresa May’e, May de sonrasında Boris Johnson’a bıraktı. Üç seneden fazla bir zaman geçmesine karşın, İngiltere Parlamentosu halen çıkışı onaylayamadı ve Aralık 2019’da yapılmak üzere yeni bir erken seçim kararı aldılar. Yani, Brexit bir türlü fiili hayata geçemiyor, bu da beraberinde siyasi ve ekonomik krizleri getiriyor.

31 Ekim’de çıkış yolu açılmıştı. Hatta Başbakan Johnson, AB ile yeni bir mutabakata varmış ve kısmen anlaşmalı ayrılığın önünü açmıştı. Fakat bu mutabakat da İngiltere Parlamentosu’ndan geçmeyince, AB’den yeni bir erteleme talep etmek durumunda kaldılar. Bugün itibari ile geldiğimiz nokta şu: 31 Ocak 2020’de İngiltere Avrupa Birliği’nden ayrılacak. Bu süreçte, İngiltere’de erken seçim yapılacak. Erken seçimin sonunda Brexit için yeni bir referandum kararı çıkar mı? Yeni referandum sonucunda İngiltere AB’de kalır mı? Bu soruların cevabını zamanla göreceğiz.

Peki, İngiltere’nin AB’den çıkması Türkiye’nin ihracatını nasıl etkiler? Bu sorunun cevabını aramaya çalışalım.

2018 yılında İngiltere’ye 11,1 milyar USD ihracat yaptık, ithalatımız ise 7,4 milyar USD dolaylarında seyretti. Yani dış ticaret fazlası verdiğimiz bir ülkeden söz ediyoruz. İngiltere’ye ihracatımızda en büyük pay otomotiv ve hazır giyim ürünlerinden oluşuyor. İthalatımız ise daha çok makine ve demir çelik ağırlıklıdır. İngiltere, AB bünyesinde yer aldığı için Gümrük Birliği’ne tabidir. Biz de gümrük birliği içinde olduğumuz için, dış ticarette gümrük muafiyeti esastır. Malların giriş çıkışı da tek bir belge ile yapılmakta ve operasyonel kolaylık yaşanmaktadır. Peki, İngiltere AB’den çıktığında ne olacak?

İngiltere’nin AB’den anlaşmalı ayrılmasının siyasi ve ekonomik konuları içeren unsurları var. Siyasi kanatta İrlanda ile ilgili konular, çekinceler var. Bunlar üzerinde durmayacağız. Ekonomik kanatta ise mevcut gümrük birliğinin devamı söz konusu olabilir. Yani anlaşmalı ayrılık sonucunda, gümrük birliğine benzer bir uygulamanın devamı konusunda anlaşılırsa, mevcut uygulama devam eder. Bizim dış ticaretimiz de bir nevi hasarsız sürdürülür.

Anlaşmasız ayrılığın ekonomik kanadında, gümrük birliğinden de çıkması ve sonrasında AB ile ikili ticaret anlaşması yapmaması tehlikesi gündeme gelir. Türkiye, gümrük birliğine üye olduğu için, AB dışında veya onun onayı olmadan üçüncü bir ülke ile serbest ticaret anlaşması yapamıyor. Dolayısıyla, eğer AB ile İngiltere anlaşmasız ayrılırsa ve gümrük birliği için sürdürülebilir bir mutabakat yapılmazsa, Türkiye ile İngiltere arasındaki dış ticarette gümrük vergileri ortaya çıkar.

Anlaşmasız ayrılık durumunda hangi oranlarda gümrük vergileri geleceği İngiltere Ticaret Bakanlığı web sitesinde sunuldu. Dünya Ticaret Örgütü kıstasları alınarak hazırlanan gümrük tarifelerinde bizim için önemli olan sektörlere baktığımızda otomotivde %10 ,  hazır giyimde %12 gümrük vergisi doğuyor. Yani anlaşmasız ayrılık olduğunda İngiliz firmaları Türkiye’den aldığı ürünlerde bu belirtilen gümrük vergilerini ödeyecekler. Çok yüksek bir oran olduğu için, zamanla Türkiye pazarından alım yapmayı durduracaklar. Başka ülkelere, hatta serbest ticaret anlaşması yapabildikleri ülkelere ticaretlerini kaydıracaklar. Bu senaryonun ülkemiz ihracatı açısından 3 milyar dolar azalacağı tahmin edilnmektedir. Yinelemekte yarar görüyorum. Türkiye, Gümrük Birliği içinde bulunduğu için 3. ülkelerle münferit ticaret anlaşması yapamıyor. Yapması AB’nin onayına tabidir.

Olur da, AB-İngiltere Serbest Ticaret anlaşması yaparsa, o zaman biz de buna tabi oluyoruz. Gümrük tarifeleri ortadan kalkıyor.

Sonuç olarak, dış ticaret fazlası verdiğimiz bir ülke ile serbest ticaretimiz pamuk ipliğine bağlı… Pamuk ipliğinden ürettiğimiz ürünleri satamayacak noktaya gelmek an meselesi.  Sonuç ne olur derseniz, ikinci bir referandumla ‘AB’de kalma’ yönünde bile bir sonuçla karşılaşabiliriz. Çıksalar dahi, özellikle gümrük konusunda mutlaka bir mutabakat ya da yumuşak geçiş olacağı kanaatindeyim. Yine de, en kötü senaryoya hazırlıklı olmakta fayda var. İngiltere’ye yoğunlaşan ihracatçı firmalarımızın ajandalarında bu süreç mutlaka takip edilmeli ve hatta B planı şimdiden hazırlanmalıdır.