Şimdi her yerde dondurma var, yaz ve kış; market dolaplarında, bakkallarda,  yemişçilerde, her köşe başında. Her mekânda  uydurma Maraş kıyafetli satıcıların shov’ları eşliğinde. Ama dondurmacı yok. Yakın zamana kadar dondurmacılar vardı:   Koyun sütünün başlaması ile mevsimi açan; isim yapmış dükkânlar, belirli köşelerde tezgâh açanlar... Bursa’da kendine has tadı ile Dondurmacı Şaban (Sirkeci) vardı. Ve ulaşılmaz lezzetteki vişneli dondurmasıyla  Mavi Köşe, bisiklet tekerlekli arabası, tertemiz beyaz kıyafeti  ile uzun çarşı boyunca gezen Dondurmacı Ahmet.  Çarşıları, mahalleleri, pazar yerlerini, köyleri dolaşan, sırıklı,  arabalı, bisikletli, motosikletli, hâttâ eşekli seyyarlar.  Bu esnaf kesimi her sabah dondurmasını kendi yapar, kendi satardı, meşhur olanların dondurması öğlen saatlerine kalmadan tükenirdi. Tenekeler içinde servis edilen sanayi tipi dondurmalar yoktu. Dondurmacılara sunulan tenekelenmiş meyve konsantreleri de. Meyveli dondurma meyvelerin en iyi olduğu dönemde ancak bir,  iki çeşit bulunurdu;  ya küçük boy ayrı kaplarında ya da sütlü dondurma kabının bir kenarında. Mevsim önce çilekle başlardı. Sonrası kara dutlu, vişneli, kayısılı, şeftalili ve kavunlu. Meyvenin olmadığı zamanlar limonlu dondurma değişmez  garnitürdü. 

Mahallelere sırıklı dondurmacılar gelirdi. Bu sırıklar mahalle çeşmelerinden her iki yanına su tenekeleri veya güğümler asılan, seyyar yoğurtçulara da tezgâh olan aparatlardı.   Omzunda, boyun kısmı özel yastığı ile desteklenmiş iki metre uzunluğunda  bir sırık. Bir tarafında üzeri havlularla sarmalanmış tahta fıçı içersindeki tuz ile sıkıştırılmış kar korumasındaki derin dondurma kabı. Üzeri  genellikle çiçekli porselen bir tabakla kapatılmış ve en üstte yine temiz bir havlu. Sırığın diğer tarafında bir gaz tenekesinden biraz büyük boyutunda, dört tarafı camlı bir tahta dolap;  raflarına  renkli dondurma külahları dizilmiş. Ardında her yaştan çocuk ordusu. Parasız çocukları şeytan külahına konmuş ufacık bir parça dondurma ile gönülleyen  peştamallı, babacan dondurmacı.

Üzeri tenteli arabalı dondurmacılarda külahtan başka metalden kadeh biçimi dondurma kapları da dizili olurdu. Tekerlek yanında küçük musluklu, asma su deposu.       Beyaz peştamallı ustaya genelde aynı kıyafete bürünmüş küçük çırağı veya kendi oğlu eşlik ederdi. Yokuş mahallelerde bu arabayı itme şerefine talip gönüllü çocuklar her zaman vardı; bir parça dondurma ile ödüllendirilmeyi uman.

Pazar yerleri ve panayırlarda Su Dondurması diye isimlendirilen  ve daha ucuza, az sütlü bir dondurma çeşidi satılırdı. Yan yana dizili satıcıları müşteri celp etmek için kaşıkla köpürttükleri bu dondurmayı metal kadehlere yüksek bir kule yaparak sunardı alıcılarına. Dükkânlarda ise porsiyon hesabı değil gramla servis edilirdi dondurma.

“Dondurmacı top attı, bin kuruş borca battı.

Cici cici hanımlara, sevdalı beylere,

Parasını almadan tattırmam.

Alâ kaymaklı dondurmam. “

Dondurmacılar bir dönem İstanbul kantolarına konu bile  olmuşlardı. Çocukluğumuzun mahalle peyzajında yaz günlerinin değişmez figürleri idiler. Onlar da yok olup gittiler, bir çokları gibi. Şimdi sadece nostaljik animasyonlarda dekor olarak  kullanılan Macuncular gibi. Okul kapılarına dizilen iğde, vişne kurusu, koz helva, leblebi tozu (Kavut) satıcıları gibi. Hani şimdiki neslin hiç tanışmadığı,  bir ağız dolusunu ıslatmadan arkadaşınıza püskürttüğünüz leblebi tozu... İstasyonlarda  otobüs garajlarında kâğıt fişeklere doldurulup mâniler eşliğinde  satış yapan Nane Şekerciler gibi, önemli sosyal olaylar, cinayetler, kazalar ardından destan yazıp, il il dolaşarak ve özel bestesi ile okuyarak satan Destancılar gibi.

 Bir çokları gibi ...