Yabancı sermayeli yatırımlar düştü

Merkez Bankası eski ekonomistlerinden, İktisatçı Zafer Yükseler’in incelemesine göre 2020 Ocak-Ekim döneminde 138,2 milyar dolar olan teşvik belgesinde yer alan toplam sabit yatırım tutarı, 2023 yılında 63,2 milyar dolara, 2024 yılında ise 26,2 milyar dolara geriledi. Yabancı sermayeli kuruluşların sabit yatırım tutarı ise 9,3 milyar dolardan 2,5 milyar dolara düştü.

İbrahim Ekinci'nin haberine göre bilindiği gibi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından açıklanan “Yatırım Teşvik Bülteni” Ocak-Ekim döneminde verilen yatırım teşvik belgeleri, yatırım tutarları ve öngörülen istihdama ilişkin son 5 yıla ait bilgileri içeriyor.

Yatırım Teşvik Bülteninde yer alan sabit yatırım tutarları sadece TL olarak verildiğinden, enflasyon ortamında gerçek yatırım eğilimini göstermekte yetersiz kalıyor.

Yükseler, 2020-2024 Ocak-Ekim dönemleri itibariyle ortalama dolar kuru kullanarak yatırım teşviklerine ilişkin eğilimler karşılaştırmış. Vardığı sonuç; yatırımlarda büyük düşüşe işaret ediyor. Yükseler, şu tespitleri yapmış:

2020 Ocak-Ekim döneminde 138,2 milyar dolar olan teşvik belgesinde yer alan toplam sabit yatırım tutarı, 2023 yılında 63,2 milyar dolara, 2024 yılında ise 26,2 milyar dolara gerilemiştir.

Teşviklerde öngörülen istihdam sayısı 2020 yılında 232,9 bin kişi iken, bu sayı 2023 yılında 272,6 bin kişiye yükselmiş, 2024 yılında ise 202,8 bin kişiye gerilemiştir.

İstihdam başı yatırımda olaganüstü bir düşüş olmuştur. 2020 yılında istihdam başına sabit yatırım hizmetler sektöründe 518 bin dolar, imalat sanayiinde ise 500 bin dolardır. İstihdam başı yatırım tutarları, hizmetler sektöründe 121 bin dolara, imalat sanayiinde ise 99 bin dolara gerilemiştir.”

Yükseler, bu tespitlerden hareketle şu değerlendirmeyi yapıyor: “Yatırım Teşvik Bültenindeki veriler dolar cinsinden değerlendirildiğinde, son 5 yılda yatırım eğiliminin ciddi ölçüde gerilediği görülmektedir.

Öngörülen istihdam başı ve yatırım teşvik belgesi başı veriler incelendiğinde, emek yoğun ve küçük ölçekli yatırımların gittikçe ağırlık kazandığı görülmektedir.

Teşvik belgelerinde yer alan istihdam öngörüleri, ilave istihdam yatırım maliyetlerinin, özellikle imalat sanayiinde aşırı gerilediğini göstermektedir. Bu eğilim iş insanlarının değerlendirmeleri ile çelişmektedir.”